EMDR TERAPİSİ başlıklı yazımızda EMDR hakkında detaylı bilgiler vermiştim. Bu yazımda da EMDR terapisinin aşamalarını anlattım. Danışan ile ilk görüşmeden başlayarak ne tür çalışmalar yaptığımıza ve bir EMDR seansının yapısına dair bilgilere değindim.

1. Birinci Aşama: Danışan Geçmişi

Terapinin bu ilk evresinde danışanın öyküsü alınmaktadır. Terapiye getirdiği sorun ve semptomlar detaylı bir şekilde alınır. Adaptif bilgi işleme modeline vak’a formülasyonu ve tedavi planı yapılır. Tedavi planında danışanın getirdiği sorunu en son yaşadığın zamandan geriye akış yapılarak travmatik anılarına erişilir. Ardından yaşadığı sorun bugün tetikleyen güncel tetikleyiciler belirlenir. Devamında danışanın içsel ve dışsal kaynakları ele alınır. Son olarak tedavi hedefleri ile terapi planı sonlandırılır. Ancak bu değişmez bir plan değildir. Süreç içerisinde yeni anılar gelirse bunlar da plana dâhil edilir.

Emdr’nin Üç Yönlü Protokolü

Terapi planlaması oluşturulurken geçmiş, bugün ve gelecek hedeflenir. Geçmişten gelen travmalar, bugün yaşanan güncel tetikleyiciler ve arzulanan geleceğe dair yapılacak çalışmalar terapi planının temelini oluşturur. Geçmiş, bugün ve geleceği ele alması da EMDR’nin önemli bir özelliğidir. Bu zaman dilimlerinin hepsi EMDR seanslarında yeri geldikçe ele alınır. Böylece bütüncül bir yaklaşımla zaman ele alınmış olur.

  1. Geçmiş

Geçmişten gelen temel anılar. 

En kötü tecrübe/anı.

Diğer katkıda bulunan tecrübeler/anılar.

  1. Bugün 

Varlığını ikincil şartlanmaya bağlı olarak sürdürüyor olabilecek tetikleyiciler.

Kazalar ve yaralanmalar gibi danışanın öyküsüne dair tarihsel bir arka planı olmayan ancak tedavi edilmesi gereken semptomlar oluşturan deneyimler.

  1. Gelecek

Arzulanan sonuç; olası zorluklara karşı hazırlık o İleriye yönelik kaygılar.

Danışan için daha adaptif olan alternatif tepki örüntüleri (paternleri) geliştirmek.

2. İkinci Aşama: Hazırlık

Hazırlık aşamasında danışana EMDR ne olduğu nasıl işlediğine dair bilgiler verilir. Ardından Güvenli Yer ve Kaynak Yerleştirme gibi travmaları çalışmaya başlamadan önce danışanın stabilizasyonunu artırmaya yönelik çalışmalar yapılır. Burada nefes egzersizleri, kas gevşetme egzersizleri de sürece eklenebilir. Travma çalışması esnasında danışanı tolerans penceresinde tutabilmek esas olduğundan öncesinde danışanın güçlendirilmesi gerekmektedir.

3. Üçüncü Aşama: Değerlendirme

Bu aşama duyarsızlaştırmaya başlamadan hemen önce olan ve travmatik anının temel bileşenleri olan “Resim (imaj), Biliş (kognisyon), Duygular, Duyumlar”  ele alındığı ve bunlara dair bazı rakamsal değerlerin sorulduğu aşamadır. Burada aynı zamanda danışandan mevcut sorunu ile ilgili getirdiği olumsuz bilişin yerine neyi yerleştirmek istediği yani pozitif bilişi de alınır. Bu bileşenlere dair bilgiler alındıktan sonra artık duyarsızlaştırma aşamasına geçilebilir.

4. Dördüncü Aşama: Duyarsızlaştırma

Anıya dair tüm bileşenler alınmış ve artık duyarsızlaştırma için hazır hale gelinmiştir. 

Duyarsızlaştırmaya başlamadan önce şöyle bir uyarı yapılır:

“Bundan sonraki süreçte deneyimlediklerinizi basit bir şekilde kontrol edeceğiz. Neler olup bittiğini, çift yönlü uyarım sırasında neler geldiğini (anılar, sahneler, ses, koku vs., düşünceler, duygular ve beden duyumları) sizden kısaca öğrenmek isteyeceğim. Bazen bir şeyler değişecek, yeni şeyler gelecek, bazen de değişmeyecek. Size, 0-10 arasında nasıl hissettiğinizi zaman zaman soracağım, bu bazen değişecek bazen de değişmeyecek. Size aklınıza başka nelerin geldiğini sorabilirim, bazen bir şeyler gelecek bazen de gelmeyecek. Burada ‘olması gereken’ diye bir şey yok. Bu yüzden neler olduğuna dair olabildiğince doğru geri bildirimlerde bulunun, nasıl olması gerektiğini hiç düşünmeyin çünkü burada olması gereken bir şey yok. Bırak, ne olursa olsun, ne gelirse gelsin. Bir süre göz hareketlerini (sesi, dokunmayı) yapacağız, sonra da bununla ilgili konuşacağız.” (EMDR Çalışma Kağıdı)

ÇYU eşliğinde anıya erişim başlatılır. Bunun için danışana şöyle bir yönerge verilir: “Bu resmi ve o negatif kelimeleri yeniden zihninizde canlandırmanızı istiyorum, şimdi bunu bedeninizin neresinde hissettiğinizi fark edin ve parmaklarımı takip edin (ya da diğer çift yönlü uyarım).”  (EMDR 1. Düzey Eğitim Kitabı)

İşleme esnasında danışanın bir ayağı terapi odasının ve bugünün güvenliğinde iken bir ayağı da travmatik deneyimin yaşandığı andadır. Beyne verilen uyarımlar ile bir yandan travmatik anı işlenirken bir yandan da travmatik deneyim esnasında aktive olmayan beyinin ilgili alanları aktive olmaktadır. Böylelikle işlemleme devam ederken anı daha önceden var olan olumlu anı ağları, bilgiler ve bilişler ile bütünleşir. Danışan olumlu kendilik değerlerini fark etmeye ve içselleştirmeye başlar. Travmatik anı diğer anılar havuzundaki yerini alarak sindirilmiş/hazmedilmiş olur. 

Anının silinmesi gibi bir durum söz konusu olmamakla birlikte bazı uyaranlarda silikleşme olabilir (örneğin; danışan görüntüyü artık tam olarak getiremeyebilir). Böylelikle anı artık kişiyi rahatsız etmez ve tetiklenme durumunda ortaya çıkan istenmeyen tepkiler çıkmaz olur.  Temelde danışanın terapiden beklediği de budur. Danışan işlevselliğini bozucu yaşantıları ile baş etmek için terapiye başvurmuştur.  Uyarımlar arasında danışandan alınan geri bildirimlere göre terapist işleme sürecini yürütür. Gerektiği noktalarda yapacağı müdahalelerle travmatik anının tüm çağrışım kanallarında (duygu, düşünce, görüntü, beden duyumu) işlenmesini sağlar.  Tüm bunların neticesinde danışanın geçmişte yaşanan olayı değerlendirme biçimi değişikliğe uğrar. Bu yeni değerlendirme biçimi de bugüne ve geleceğe etki edecektir. EMDR’nin üç yönlü temel protokolü EMDR’nin güçlü ve önemli bir özelliğidir. Geçmiş sindirilmekte, bugündeki tetikleyiciler çalışılmakta ve geleceğe dair çalışmalar yapılarak kişinin sorunu bütüncül bir bakış açısı ile ele alınmaktadır.

5. Beşinci Aşama: Yerleştirme

3. Aşamada belirlenmiş olan rahatsızlık seviyesi “0” a indiğinde tüm kanallardaki rahatsızlıklar temizlendiğinde 5. Aşamaya geçilebilir. Burada yine 3. Aşamada belirlenmiş olan pozitif bilişin yerleştirilmesi söz konusudur. İlk başta belirlenmiş olan pozitifi bilişin halen geçerli olup olmadığı geçersiz ise neyle değiştirmek istediği sorulur. Ardından pozitif bilişin yerleştirilmesi için ÇYU eşliğinde anıyı ve pozitif bilişi birlikte düşünmesi istenir. Pozitif biliş beklenen seviyeye geldiğinde bu aşama da tamamlanmış olur.

6. Altıncı Aşama: Beden Tarama

Bu aşamada danışanın bedeninde herhangi bir rahatsızlığın kalıp kalmadığına bakılır. Danışanın bedeninde bir rahatsızlık kalmış ise ÇYU ile işlemlenir.

7. Yedinci Aşama: Kapanış (Tamamlama)

Artık anı tamamen işlenmiştir. Burada danışana gün içinde işlemlemenin devam edebileceği, rüyalar görebileceği ve yeni anıların gelebileceği şeklinde bir uyarı yapılır. Eğer böyle bir durum olursa danışandan bunları not etmesi ve diğer seansa geldiğinde anlatması istenir.

8. Sekizinci Aşama: Yeniden Değerlendirme

Bu aşama ise danışan sonraki seansa geldiğindeki aşamadır. Seansın başında bir önceki anının rahatsız edip etmediği ve önceki seanstan sonra bir değişiklik olup olmadığı sorularak bu aşama da tamamlanmış olur.

Yazımla ilgili görüş ve önerilerinizi  bilgi@harungul.com.tr e-posta adresime gönderebilirsiniz.